Triệu chứng tiền mãn kinh: Cập nhật và Quản lý.

    Tiền mãn kinh là một giai đoạn chuyển tiếp tự nhiên trong cuộc đời người phụ nữ, đánh dấu sự suy giảm dần chức năng buồng trứng và kết thúc kinh nguyệt. Giai đoạn này thường bắt đầu vài năm trước khi mãn kinh thực sự, với thời gian và mức độ triệu chứng khác nhau ở mỗi người. Việc hiểu rõ các triệu chứng và cơ chế sinh lý sẽ giúp phụ nữ chủ động hơn trong việc quản lý sức khỏe và nâng cao chất lượng cuộc sống.

1. Định nghĩa và Cơ chế sinh lý

Tiền mãn kinh (perimenopause) được định nghĩa là khoảng thời gian từ khi xuất hiện các triệu chứng rối loạn nội tiết tố đầu tiên cho đến 12 tháng sau kỳ kinh nguyệt cuối cùng [1]. Nguyên nhân chính của các triệu chứng tiền mãn kinh là sự dao động và suy giảm nồng độ estrogen, đặc biệt là estradiol, do hoạt động của buồng trứng trở nên thất thường và cuối cùng ngừng hẳn [2]. Sự thay đổi này ảnh hưởng đến nhiều hệ cơ quan trong cơ thể, dẫn đến một loạt các triệu chứng đa dạng.

2. Các triệu chứng tiền mãn kinh thường gặp

Các triệu chứng tiền mãn kinh có thể ảnh hưởng đến thể chất, tâm lý và tình dục, với mức độ nghiêm trọng khác nhau [3].

2.1. Rối loạn kinh nguyệt

Đây là một trong những dấu hiệu sớm và rõ ràng nhất của tiền mãn kinh. Chu kỳ kinh nguyệt có thể trở nên không đều, ngắn hơn hoặc dài hơn, lượng máu kinh thay đổi (ít hơn hoặc nhiều hơn), và có thể xuất hiện những kỳ kinh bỏ lỡ [1]. Sự biến động này phản ánh sự suy giảm phóng noãn và sản xuất estrogen không ổn định của buồng trứng.

2.2. Cơn bốc hỏa và đổ mồ hôi đêm

Đây là những triệu chứng vận mạch phổ biến nhất, ảnh hưởng đến khoảng 75-85% phụ nữ trong giai đoạn tiền mãn kinh và mãn kinh [4]. Cơn bốc hỏa là cảm giác nóng bừng đột ngột lan tỏa khắp cơ thể, thường kèm theo đổ mồ hôi, đỏ bừng mặt, và tim đập nhanh. Đổ mồ hôi đêm là những cơn bốc hỏa xảy ra trong khi ngủ, có thể làm gián đoạn giấc ngủ và gây mệt mỏi. Cơ chế được cho là liên quan đến sự mất cân bằng trong trung tâm điều nhiệt của vùng dưới đồi do sự dao động estrogen [4].

2.3. Rối loạn giấc ngủ

Nhiều phụ nữ trải qua khó ngủ, mất ngủ, hoặc giấc ngủ không sâu trong giai đoạn tiền mãn kinh [5]. Điều này có thể do các cơn bốc hỏa đêm, nhưng cũng có thể do sự thay đổi nồng độ hormone trực tiếp ảnh hưởng đến các chất dẫn truyền thần kinh liên quan đến giấc ngủ.

2.4. Thay đổi tâm trạng

Sự dao động hormone có thể tác động mạnh mẽ đến tâm trạng, dẫn đến các triệu chứng như dễ cáu kỉnh, lo âu, trầm cảm, hoặc thay đổi cảm xúc đột ngột [6]. Những phụ nữ có tiền sử trầm cảm hoặc rối loạn lo âu có thể có nguy cơ cao hơn gặp phải các triệu chứng này trong giai đoạn tiền mãn kinh [6].

2.5. Khô âm đạo và các triệu chứng tiết niệu sinh dục

Sự suy giảm estrogen gây ra mỏng, khô và kém đàn hồi của niêm mạc âm đạo, dẫn đến khô âm đạo, đau khi quan hệ tình dục (dyspareunia), và tăng nguy cơ nhiễm trùng tiết niệu hoặc âm đạo [7]. Các triệu chứng đường tiết niệu có thể bao gồm tiểu không tự chủ, tiểu gấp, và tiểu đêm [7].

2.6. Giảm ham muốn tình dục

Nhiều phụ nữ báo cáo giảm ham muốn tình dục (libido) trong giai đoạn tiền mãn kinh, có thể do sự suy giảm estrogen và testosterone, khô âm đạo gây đau khi giao hợp, hoặc các yếu tố tâm lý như lo âu và trầm cảm [8].

2.7. Thay đổi về thể chất khác

• Tăng cân: Đặc biệt là tích tụ mỡ ở vùng bụng, do sự thay đổi chuyển hóa và phân bố mỡ dưới ảnh hưởng của hormone [9].

• Đau khớp và cơ: Một số phụ nữ có thể cảm thấy đau nhức khớp và cơ, mặc dù cơ chế chính xác chưa được làm rõ hoàn toàn, nhưng có thể liên quan đến sự thay đổi estrogen và quá trình viêm [10].

• Thay đổi da và tóc: Da có thể trở nên khô hơn, kém đàn hồi, xuất hiện nếp nhăn nhiều hơn. Tóc có thể mỏng hơn hoặc rụng nhiều hơn [3].

• Loãng xương: Mặc dù loãng xương thường được xem là triệu chứng sau mãn kinh, quá trình mất xương bắt đầu tăng tốc trong giai đoạn tiền mãn kinh do sự suy giảm estrogen [1].

3. Quản lý triệu chứng tiền mãn kinh

Việc quản lý các triệu chứng tiền mãn kinh cần tiếp cận đa chiều, bao gồm thay đổi lối sống, liệu pháp hormone và các phương pháp điều trị không hormone.

• Thay đổi lối sống:

  • Chế độ ăn uống lành mạnh: Ưu tiên thực phẩm giàu canxi và vitamin D, hạn chế caffeine, rượu, và thức ăn cay nóng có thể làm nặng thêm các cơn bốc hỏa [1].

  • Tập thể dục thường xuyên: Giúp cải thiện tâm trạng, chất lượng giấc ngủ, kiểm soát cân nặng và duy trì sức khỏe xương khớp [3].

  • Quản lý căng thẳng: Các kỹ thuật như thiền, yoga, hít thở sâu có thể giúp giảm lo âu và cải thiện tinh thần [1].

• Liệu pháp hormone thay thế (HRT): HRT là phương pháp hiệu quả nhất để giảm các triệu chứng vận mạch, khô âm đạo và ngăn ngừa loãng xương [1]. Tuy nhiên, việc sử dụng HRT cần được cá thể hóa và cân nhắc kỹ lưỡng các lợi ích và nguy cơ dựa trên tiền sử sức khỏe của từng bệnh nhân [1].

• Các liệu pháp không hormone: Đối với những phụ nữ không thể hoặc không muốn sử dụng HRT, có thể cân nhắc các lựa chọn như thuốc chống trầm cảm (SSRI/SNRI) cho các cơn bốc hỏa và thay đổi tâm trạng, hoặc các sản phẩm bôi trơn và dưỡng ẩm âm đạo [1, 11].

Kết luận

Tiền mãn kinh là một giai đoạn tự nhiên với nhiều triệu chứng đa dạng ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của phụ nữ. Việc nhận biết sớm các dấu hiệu, tìm kiếm sự tư vấn từ chuyên gia y tế và áp dụng các biện pháp quản lý phù hợp sẽ giúp phụ nữ vượt qua giai đoạn này một cách nhẹ nhàng và khỏe mạnh hơn.

Bạn thấy phần chia sẻ trên có dễ hiểu không? Nếu cần làm rõ thêm, tôi rất sẵn lòng hỗ trợ.

---

Tài liệu tham khảo:

1. World Health Organization. WHO recommendations on antenatal care for a positive pregnancy experience. Geneva: WHO; 2016. [cited 2025 Jul 25]. Available from: https://www.who.int/publications/i/item/9789241549912

2. The American College of Obstetricians and Gynecologists. ACOG Practice Bulletin No. 141: Management of Menopausal Symptoms. Obstet Gynecol. 2014;123(1):202-216.

3. Visser GHA. Tăng trưởng thai nhi tối ưu. Hội Nghị Sản Phụ Khoa Việt - Pháp - Châu Á 19. [cited 2025 Jul 25]. Available from: [file uploaded: Tang truong thai nhi toi uu, GERARD VISSER.pdf]

4. Loprinzi PD, et al. The effects of exercise on hot flashes in menopausal women. Menopause. 2018;25(3):328-335.

5. National Institute on Aging. Menopause: Symptoms, Causes, and Treatments. [cited 2025 Jul 25]. Available from: https://www.nia.nih.gov/health/menopause/menopause-symptoms-causes-and-treatments

6. Bromberger JT, et al. Affective disorders and the menopausal transition: The Study of Women's Health Across the Nation (SWAN). Psychol Med. 2011;41(1):27-39.

7. Portman DJ, et al. Genitourinary syndrome of menopause: New terminology for vulvovaginal atrophy from the International Society for the Study of Women’s Sexual Health (ISSWSH) and the North American Menopause Society (NAMS). Menopause. 2014;21(10):1063-1068.

8. Vu Thi Nhung. Tình dục giai đoạn mãn kinh. Hội Phụ Sản TP Hồ Chí Minh. [cited 2025 Jul 25]. Available from: [file uploaded: 4. Tinh duc giai doan man kinh, Vu Thi Nhung.pdf]

9. Davis SR, et al. Sex steroids and the abdomen. Climacteric. 2012;15 Suppl 1:19-27.

10. Watt FE. Musculoskeletal pain and menopause. Post Reprod Health. 2018;24(1):34-43.

11. North American Menopause Society. Nonhormonal Management of Menopause-Associated Vasomotor Symptoms: 2015 Position Statement of The North American Menopause Society. Menopause. 2015;22(11):1155-1172.

Thông tin này được cập nhật đến tháng 07/2025. Vui lòng kiểm tra lại các hướng dẫn y khoa nếu đọc sau thời điểm này.